Gielddat leat dearvvašvuođa- ja fuolahusbálvaluslága bokte geatnegahtton fállat dearvvašvuođaovddideaddji ja eastadeaddji bálvalusaid álbmogii. Álšaguovddáš lea gielddalaš dearvvašvuođabálvalus, ja lea ávžžuhuvvon vuohki organiseret iešguđetlágan bálvalusaid ja lea oassin gieldda oppalaš dearvvašvuođafálaldagas. Bagadus čilge kvalitehtagáibádusaid ja ávžžuhusaid ásadettiin ja organiseredettiin gielddalaš álšaguovddážiid ja daid fálaldagaid. Fálaldagas lea dearvvašvuođaovddideaddji, fágaidrasttildeaddji ja geavaheaddji guovdásaš lahkonanvuohki. Ulbmil lea ovddidit dearvvašvuođa ja eastadit dávddaid go árrat jo veahkeha rievdadit eallindábiid ja birgehallat dearvvašvuođahástalusaiguin ja eallima bissovaš dávddaiguin.
Ulbmiljoavku leat olbmot geain lea stuorát riska fáhtehallat dávdii, geat leat buohcagoahtán dávddas dahje geaidda dávda lea jo basttán. Dat heive bures go ovdamearkka dihtii leat seagáš ja guhkilmas dearvvašvuođahástalusat, dahje go lea riska heaitit skuvllas dahje barggus ja dát maid heive doaibmabidjun ovdal dahje maŋŋá eará divššu. Olbmot sáhttet ieža váldit oktavuođa dahje de sáhttet sihke fástadoavttir, NAV dahje eará dearvvašvuođabargit lágidit du dohko.
Filbma: Álšaguovddášfilmma dárogiela veršuvnnat mat leat tekstejuvvon davvi-, mátta- ja julevsámegillii (youtube.com)
Álšaguovddáža geavaheaddjit ožžot struktuvrralaš, ollislaš čuovvoleami individuála ja joavkkuin bagadallama, dieđuid ja aktivitehtaid mat leat heivehuvvon ovttaskasolbmo dárbbuide. Fálaldat fállojuvvo 12 vahku háválassii ja sáhttit doarjut earet eará sihke fysalaš aktivitehta ja dearvvašlaš biebmodoaluovddidit,, daorjut snuvssa- ja borgguheami heaitit , ja oahppat birgehallat psyhkalaš nođiiguin, oađđinváttisvuođaiguin ja váralaš alkoholageavahemiin.
Struktuvrralaš čuovvolanfálaldaga álggahat ja loahpahat dearvvašvuođaságastallamiin. Dárbbu mielde sáhttá čađahit máŋga dearvvašvuođaságastallama čuovvolanáigodagas. Čuovvolanplána vuolggasadji lea geavaheaddji mihttu ja doaibmadássi, ja dan ráhkadeaba geavaheaddji ja bagadalli ovttas. Álšaguovddáža bagadalli lea ovttasbargoguoibmi ja doarjja áigodagas. Viidásit mihtut ja plána árvvoštallojuvvojit 12 vahku maŋŋá, ja dađe mielde go lea dárbu, de sáhttá fállat eanet čuovvoleami. Áigodagas galgá geavaheaddji oažžut dieđuid áigeguovdilis báikkálaš fálaldagaid birra ja áinnas oažžut vejolašvuođa geahččalit daid. Álšaguovddážis galgá leat bajilgovva dákkár fálaldagain, dovdat daid ja ovttasbargat daiguin ja láidestit dákkár fálaldagaide. Ulbmil lea ahte geavaheaddji oahppá birgehallat dearvvašvuođahástalusaiguin, bisuhit rievdadusaid ja joatkit iežas aktivitehtain maŋŋá go álšaguovddáža čuovvoleapmi lea loahpahuvvon.
Álšaguovddážiid struktuvrralaš čuovvolanfálaldat (PDF)
Álšaguovddáža fálaldagaid sáhttá geavahit sihke árrat jo eastadišgoahtit dávddaid falleheamis dahje bissehit dávdda vearáskeamis jos dávda lea jo bastán fáhtehallamis, ja leahkit fálaldagahkanolbmuide geat divššus, leat veajuidahttimis dahje habiliteremis. Bálvalusaid ja dásiid rasttildeaddji ovttasbargu lea dárbbašlaš vai geavaheaddjit vásihit ollislaš ja ovttastahtton bálvalusaid.
Álšaguovddáš veahkeha čoavdit gielddalaš bargguid. Dat galgá leat ovttasbargoguoibmin báikkálaš álbmotdearvvašvuođabarggus, earret eará bagadallat álbmoga ja juohkit dieđuid, ja leat mielde bajilgovvabarggus mii lea oassin gielddalaš plánaproseassaid vuođus.
Gihpa: Álšakoarta jorgaluvvon davvi-, mátta- ja julevsámegillii